Γράφει ο Αριστείδης Κυριαζής. Νήσος Αιολίς Λέσβος, η δε χώρα Λεσβία – Στη ρεματιά της Σιδούντας Πλωμαρίου – Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις. Ερατώ μου, το καλοκαίρι θα περπατήσουμε στη ρεματιά της Σιδούντας, τη μεγαλύτερη του νησιού, στο κέντρο της οποίας αναβλύζει το υπέροχο νερό της “μάνας”, της πηγής με το όνομα “η Σιδούντα”, από όπου αρχίζει ο ποταμός Σιδούντας ή Σεδούντας, που εκβάλλει στη πόλη Πλωμάρι, που αρχικά ονομαζόταν “Ποταμός” επειδή διαπερνούσε τον οικισμό του, ο ποταμός.
Ο Γιώργος Γιαννουλέλλης συνδέει τον ποταμό με την αρχαιοελληνική λέξη “η Σίδοεις”, (Σιδόεντος, Σιδούντι, Σιδούντα) = puniceus = Φοινικικός, φοινικοβαφής. (“Πλωμάρι Λέσβου”, 1983, σ. 66).
Θα ξεκινήσουμε από τη συνοικία Ίσα-Μέσα, όπου θα φωτογραφήσουμε το εικονιζόμενο τριώροφο σπίτι του παππού μου Αριστείδη, που έχει την είσοδο στο δρόμο της αγοράς και τα υπνοδωμάτια στην ανατολική όχθη. Θα προσέξεις τα παράθυρα του δευτέρου ορόφου, που βλέπουν στον ποταμό, όπου ο παππούς, η γιαγιά, οι θείοι και θείες, μαζί κι εγώ δωδεκάχρονος φιλοξενούμενος, στις 11 το πρωί της Πέμπτης 23-1-1958, παρακολουθούσαμε έντρομοι και φοβισμένοι να κατεβαίνει ορμητικά βουίζοντας, μαινόμενος, ο φοβερός και τρομερός Σεδούντας που, όταν φούσκωσε, μας υποχρέωσε να ανεβάσουμε εσπευσμένα στο δεύτερο όροφο όλο το βιος και τα έπιπλα από το υπόγειο και τον πρώτο όροφο, ελπίζοντας ότι το νερό που πάτησε τον πρώτο όροφο δεν θα ανεβεί παραπάνω, ώστε να μας αναγκάσει να διαφύγουμε με σεντόνια, από το μοναδικό παράθυρο του δευτέρου ορόφου που βλέπει στην αγορά!
Όπως γράφει ο Δημήτρης Παπάζογλου: «Μεγάλη σε έκταση πλημμύρα. Το νερό στα σπίτια πάνω από δύο μέτρα. Κιούπια και στέρνες γεμάτες λάδι άδειασαν. Ένα στρώμα λαδιού σκέπασε ποταμό και θάλασσα. Σπίτια κοντά στο ποτάμι γκρέμισαν. Πνίγηκαν ο Στρατής Σοφιανός, η γυναίκα του Μαρία και ο Δημήτρης Φ. Ανδριώτης. Τα πτώματά τους βρέθηκαν μετά τρεις μέρες στη θάλασσα. Πολλοί για να σωθούν πηδούσαν από στέγη σε στέγη. Χωρίς φως και χωρίς νερό πόσιμο πολλές μέρες». (“Πλωμάρι”, 1976, σ. 72).
Ο Ιωάννης Μουτζούρης προσθέτει: «Το 1958, δυστυχώς το ένα από τα τρία παλιά αρχεία, του Αγίου Νικολάου Ποταμού, καταστράφηκε ολοκληρωτικά από την πλημμύρα του ποταμού Σεδούντα». (“Πλουμάρια, οι οικισμοί του Μεσαίωνα και της Τουρκοκρατίας”). «Δεν φταίει ο ποταμός αλλά τα όριά του», θα ήθελα σήμερα να είχα απαντήσει τότε στον αείμνηστο παππού μου, όταν μου εξιστόρησε τις πλημμύρες, στις 22-10-1904, 27 και 3-11-1937, καθώς και 16-11-1939, που τις απέδωσε στο κτίσιμο των σπιτιών στις όχθες και στον μη καθαρισμό της κοίτης από τα μπάζα.
Αυτός ο τρομερός και φοβερός ποταμός, είναι ο αιώνιος ευεργέτης που ποτίζει το Πλωμάρι και παλαιότερα 20 νερόμυλους, το ελαιοτριβείο (Τάκης Ψαρράς, “Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι”, τ. 241 του 2013) και άλλα τέσσερα χωριά: Το Άνω και Κάτω Λιμνί, τη Μέσουνα και τη “Σιδούντα”, στα ανατολικά του Μεγαλοχωρίου, η οποία σύμφωνα με τα Οθωμανικά Κατάστιχα Φορολογίας είχε 26 σπίτια το 1548, όλα χριστιανών, και το 1672 πλήρωνε φόρους μαζί με το τότε Πλωμάρι (σημερινό Μεγαλοχώρι) για τα 17.154 ελαιόδενδρα χριστιανών και 620 μουσουλμάνων των δύο χωριών καθώς και για τα συνολικά 13 λιοτρίβια χριστιανών. (Αριστείδης Κυριαζής, “Λεσβιακό Ημερολόγιο 2015”, σ. 256 και 259).
Ερατώ μου, περπατώντας στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο, παράλληλα με τον ποταμό, θα θαυμάσουμε τα απόκρημνα κατακόρυφα κομμένα βράχια, από όπου ξεπηδώντας θα μας προϋπαντούν ολοένα οι καρποφόρες ασημόχρωμες ελιές και τα βαθυπράσινα πεύκα, που υπερίπτανται υπεροπτικά πάνω από πλατάνια και κισσούς, που με τη σειρά τους εγκλωβίζουν τις ακτίνες του ζωοδότη ήλιου, εκεί όπου ποτίζονται από τον ζωογόνο Σεδούντα οπωροφόρα, μπαξέδες και θαυμαστά αγριολούλουδα, δώρα για σένα, σε μια οργιαστική παρθένα βλάστηση, που οφείλεται στον ποταμό ο οποίος όσο ανεβαίνουμε τη ρεματιά, τόσο γίνεται φιλικός και τελικά αξιαγάπητος, στη “μάνα” του, μιας και εκεί δεν πειράζονται τα όριά του!
Εκεί όπου θα σου πω, πως είσαι:
«Ωραία σαν το μήλο, που πορφυρό μεγαλώνει // στις αργιλώδεις όχθες της μικρής Σιδούντας».
(Αθήναιος. Δειπνοσοφιστές 3.22, στην αναφορά του για την κώμη Σιδούντα της Κορίνθου).
Αριστείδης Κυριαζής
aristeidis2007@gmail.com
