Νήσος Αιολίς Λέσβος, η δε χώρα Λεσβία – Στον Άγιο Ισίδωρο Πλωμαρίου – Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις. Άρθρο του Αριστείδη Κυριαζή. Δυο χιλιόμετρα ανατολικά του Πλωμαρίου και σε ίση απόσταση από την Πλαγιά, νότια του αμαξητού δρόμου, στέκει περήφανο το γραφικό τρουλωτό εκκλησάκι Άγιος Ισίδωρος του ομώνυμου οικισμού, πενήντα μέτρα δυτικότερα από το σπήλαιο της απόληξης του πελώριου, στενόμακρου, ρωγμώδους και γυμνού ωχροκοκκινωπού ασβεστολιθικού βράχου “τα Κόκκαλα”, και είκοσι μέτρα από την ωραιότερη παραλία της Λέσβου με τα λευκά μικρά στρογγυλά βότσαλα, που κυριαρχούν ως πολυπληθέστερα από τα ποικιλόσχημα πολύχρωμα, λάμποντας όλα μαζί όταν τα χαϊδεύουν τα καταγάλανα πρωινά ή κρασόχρωμα απογευματινά κύματα του Αιγαίου, που χρωμάτισε ο Όμηρος υμνώντας το εμπόριο «με αλλόγλωσσους ανθρώπους πλέοντας στην κρασόχρωμη θάλασσα». («πλέων επί οίνοπα πόντον επ’ αλλοθρόους ανθρώπους». Οδύσσεια α’ 183).
Ο Μάκης Αξιώτης γράφει ότι στο σπήλαιο «βρεθήκανε όστρακα από αγγεία της αρχαιότητας που δείχνουν τη χρήση του, ίσως για λατρευτικούς σκοπούς», (Περπατώντας τη Λέσβο σ. 665), η σπηλαιολόγος Άννα Πετροχείλου διέκρινε το 1964 υπολείμματα κτιστού τοίχου μέχρι ύψους 1,5 μ. για τη συγκράτηση ύδατος, σημειώνοντας ότι το σπήλαιο είναι μικρό χωρίς σταλακτίτες, (Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι, φύλλο 232/2011, σ. 8), και ο Πλωμαρίτης Γεώργιος Βρ. Λαγουμίδης μού είπε ότι «όταν η φουρτουνιασμένη θάλασσα γύρω στο 1960 απορρόφησε μεγάλη ποσότητα άμμου της παραλίας τότε εμφανίστηκαν μερικά στόμια παλιών πηγαδιών γλυκού νερού, το οποίο αναβλύζει και τώρα μέσα στη γάργαρη θάλασσα».
Τριακόσια μέτρα ανατολικότερα από το εκκλησάκι εκβάλλει στην δύο χιλιομέτρων παραλία του Άγιου Ισίδωρου ο χείμαρρος δημιουργός της, “η Λαγκάδα”, που διατρέχει την οργιώδη ομώνυμη Λαγκάδα Πλωμαρίου έχοντας στα ανατολικά τον ελαιόφυτο κωνικό λόφο “η Πολ”, που επισκέφθηκε ο Γερμανός αρχαιολόγος Robert Koldewey το 1886 και τον οποίο το 1978 ο αρχαιολόγος Ιωάννης Κοντής σημειώνει στον χάρτη 19 του βιβλίου του “Λέσβος και η Μικρασιατική της περιοχή”, ως το αρχαίο Πόλιον, που αναφέρει ο Στέφανος Βυζάντιος τον 6ο μ.Χ. αιώνα ως: «Πόλιον, εν Λέσβω τόπος, όπου το ηρώον Ταντάλου. λέγεται δε ο πολίτης Πολιεύς».
Ο χείμαρρος περνά από τον αρχαιότερο οικισμό του Πλωμαρίου, την Πλαγιά, όπου κατά την Αμερικανίδα αρχαιολόγο Emily Shields: «βρέθηκε (σ. σ. εντοιχισμένη στο ναό της Υπαπαντής και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης, η εικονιζόμενη) πρόστυπη ανάγλυφη πλάκα που απεικονίζει μια φιγούρα της Άρτεμης-Εκάτης, που τρέχει με μια δάδα σε κάθε χέρι, έχοντας στο πλευρό της ένα κυνηγόσκυλο. Είναι ντυμένη με ένα χιτώνα ο οποίος φτάνει μόνο μέχρι τα γόνατα και δένεται κάτω από τα στήθη, φέρει ακόμα και ένα μικρό μανδύα γύρω στους ώμους». (The Cults of Lesbos, Wisconsin 1917, σ. 21).
Από τον Άγιο Ισίδωρο διακρίνονται δυτικά τα Ψαρά, νότια η Χίος, οι Οινούσσες, η χερσόνησος Ερυθραία της Σμύρνης και νοτιοανατολικά στα 25 ναυτικά μίλια η Φώκαια των Ελλήνων θαλασσοπόρων που έκτισαν στη Γαλλία τη Μασσαλία, στην Ισπανία το Εμποριό, στην Κάτω Ιταλία την Ελέα, στην Κορσική την Αλαλία και στον Ελλήσποντο τη Λάμψακο. Ένας κόσμος εμπόρων, των οποίων τη δόξα ακολούθησαν οι πολυμήχανοι Πλωμαρίτες που όργωσαν τις θάλασσες πλέοντας στο κρασόχρωμο Αιγαίο Πέλαγος, στον Εύξεινο Πόντο και σε όλη τη Μεσόγειο για να εμπορευτούν ακόμα και στην Αμερική λάδι, σαπούνι και πλωμαρίτικο ούζο.
Οι “αλλόθροοι” αγχίνοες Πλωμαρίτες έχουν ιδιαίτερη ντοπιολαλιά στη Λέσβο, με κυρίαρχο το μαλακότερα προφερόμενο “κάπα” σε βάρος του “ταυ” όπως στην παρακάτω φράση, που λένε ρυθμικά οι Πλωμαρίτισσες όταν περιγελούν αυτοκριτικά ένα πάθημά τους, όπως το πάτημα της γάτας, αλλά και ανερυθρίαστα οι Πλωμαρίτες αδιαφορώντας ότι αυτοαναφέρονται σε θηλυκό πρόσωπο: «ακή μ’ κι απακή μ’, πάκ’σα του κακί μ’», (ατή μου και απατή μου, πάτησα το γατί μου), όπου η μεσαιωνική αντωνυμία “ατός-ατή-ατό”, αντικαθιστά την αρχαιοελληνική “αυτός-αυτή-αυτό” και ακολουθούμενη από την κτητική αντωνυμία “μου” σημαίνει “εαυτός- εαυτή- εαυτό”, συνδεόμενη δε εμφαντικά με την παραλλαγή της, “απατός-απατή-απατό”, δίνει το απαραίτητο μέτρο.
Θα είμαστε εφέτος το καλοκαίρι με την Ερατώ, την Ρηνιώ και την Άρτεμι στον Άγιο Ισίδωρο για να κολυμπήσουμε στην κρασόχρωμη θάλασσά του και να γευθούμε με τους “αλλοθρόους” ευωχούντες Πλωμαρίτες το φημισμένο πλωμαρίτικο ούζο, μαζί με: «ένα πικ’νό φικ’νό κι φκ’νό».
Αριστείδης Κυριαζής
