Από τη στήλη “Χρονογράφημα” του Αριστείδη Κυριαζή στην εφημερίδα Εμπρός. Νήσος Αιολίς Λέσβος, η δε χώρα Λεσβία. Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις. Όταν επισκέπτομαι το Πλωμάρι, συναντώ το φίλο παλαιοπώλη Γιάννη Παπαδημητρίου,
που ακούραστα, επίμονα και μεθοδικά συλλέγει πολύτιμα και ποικίλα αρχεία της Ιστορίας της Λέσβου, και του απευθύνω το ερώτημα πότε και με τη βοήθεια ποιανού φορέα θα πραγματοποιηθεί η από χρόνια σχεδιαζόμενη έκθεση παλαιών φωτογραφιών του πλούσιου θησαυρού του.
Εκείνος, πάντα αρνούμενος να αναφερθεί στις δυσκολίες που συναντά, ανασύρει περιχαρής από την τσάντα του μερικά ευρήματα, περιμένοντας θετική αξιολόγηση και ανταλλαγή πληροφοριών. Εφέτος το Πάσχα μού επέδειξε το σπάνιο εικονιζόμενο βιβλίο του Πλωμαρίτη σχολάρχη και λογίου από τη συνοικία Πλάτανος, Εμμανουήλ Παν. Μουχτούρη: «Ιστορία και Τοπογραφία της νήσου Λέσβου», Σμύρνη 1911, τυπογραφείο «Μέλισσα», που πρέπει να είναι επανέκδοση επειδή ο συγγραφέας, κατά τον Ευστράτιο Μαραγγέλη, απεβίωσε το 1891. («Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι», αρ. φ. 47-48, 1981).
Η ύπαρξη προγενέστερης έκδοσης επιβεβαιώνεται από το Γερμανό αρχαιολόγο Robert Koldewey, ο οποίος σημειώνει κατά μετάφραση της Ερατούς: «Η γραφή των ονομασιών που αποτυπώνονται στους δύο χάρτες μου και στο σχεδιογράφημα της σελίδας 73, συμφωνούν με τις ονομασίες που βασίζονται στις επίσημες πηγές καθώς και με την ορθογραφία της δημιουργούμενης γραπτής γλώσσας στις Τοπογραφίες της Νήσου των Αναγνώστου, Μουχτούρη και άλλων, που τυπώθηκαν τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα». (R. Koldewey, «Die antiken Baureste der Insel Lesbos», Berlin 1890, σ. 74).
Η παραπάνω αναφορά στις Τοπογραφίες της Λέσβου «που τυπώθηκαν τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα», την εποχή των επισκέψεων του Koldewey στη Λέσβο το 1885 και 1887, δεν αφορά τον Σταυράκη Αναγνώστου (1804-1871), που εξέδωσε το 1850 στη Σμύρνη το βιβλίο «Λεσβιάς Ωδή», αλλά τον σχολάρχη Συκαμιάς Σπύρο Αναγνώστου, που εξέδωσε κατά το Γεώργιο Βαλέτα την: «Συνοπτική περιγραφή της νήσου Λέσβου. Αθήνησι {Μυτιλήνη} 1885». («Αιολική Βιβλιογραφία», 1939, σ. 44). Ο Koldewey βιβλιογραφεί το βιβλίο του Σπύρου Αναγνώστου ως εξής: «Συνοπτική Περιγραφή της νήσου Λέσβου, υπό * * * . Αθήνησι. 1885», δηλώνοντας με τους αστερίσκους στη βιβλιογραφία του ότι δεν γνωρίζει τον συγγραφέα (σ. 2).
Για το Μουχτούρη, ο Koldewey προσθέτει: α) «Για τα δύο χωριά τουρκικό και ελληνικό με το κοινό όνομα Κάτω Τρίτος, ο Μουχτούρης ονομάζει το δυτικό μέρος του ως Άνω Τρίτος (κοινώς Μυχού)», (σ. 76), και β): «Λίγο έξω, από την πόλη Ποταμός στην κύρια κοιλάδα βρίσκονται τα χωριά που ο ίδιος δεν είδα, Κάτω και Άνω-Λιμνί (δεδομένα του Δρ. Μιχαήλ Θεολογίδη) τα οποία ορίζονται επισφαλώς στο χάρτη μου.
Επίσης δεν είδα τις περισσότερες τοποθεσίες δυτικά του Ποταμού. Στον διδάσκαλο Μουχτούρη στον Ποταμό και στoν Ξενοφώντα Γκορτζιώτη στην Μυτιλήνη, οφείλω τις κατά προσέγγιση θέσεις και τα ονόματα Κουρνέλλα, Ανωχωρίον, Κατωχωρίον, τα ονόματα των βουνών Πρίων, Λογαράς, Αγκαθερή, Γκαρνάβα, Λύγδος και το όνομα του ποταμού Σεδούντας. Δυτικά του δρόμου προς το Μεγαχωρίον, βόρεια από το Ανωχωρίον, βρίσκονται οι περιοχές Ασπίδι (σ.σ. Κοινότητα Σπίδες) και Μοναστηράκι, ενώ από εδώ ανατολικά από την κοιλάδα του ποταμού Αργυλά (σ.σ. όπου ομώνυμο κτήμα σήμερα) οι θέσεις σημειώνονται στον χάρτη χωρίς βεβαιότητα». (σ. 77).
Για το Μουχτούρη γνωρίζουμε ακόμα ότι: α) το 1850-1851, δίδαξε στο αλληλοδιδακτικό και στα δημοτικά σχολεία Πλωμαρίου ως υποδιδάσκαλος. (Ιωάννης Μουτζούρης, «Το Πλωμάρι επί Τουρκοκρατίας», 1998, σ. 84), β) το 1856 ανέλαβε τη διεύθυνση του ελληνικού σχολείου Ποταμού, όπου δίδαξε ως το 1859. (ό.π., σ. 83), γ) το 1862 μεταφράζει «Εκ του Γερμανικού» την εργασία «Περί λειτουργιών» στο περιοδικό «Πανδώρα» Αθηνών. (τ. 299, σ. 272-275), δ) το 1863 δίδαξε στο Γυμνάσιο Μυτιλήνης (Γεώργιος Αριστείδης – Πάππης, «Τετραλογία Πανηγυρική», σ. 176), ε) το 1880 ο Α. Παπαδόπουλος – Κεραμεύς βρήκε «εν τω αναγνωστηρίω “Βενιαμίν” της πόλεως Ποταμού παρά τω σχολάρχη Εμμ. Μαχτούρη.
Τεύχος χαρτώον εις 8ον (σχήμα) εκ φύλλων 234. Βενιαμίν Λεσβίου, στοιχεία ηθικής». («Μαυρογορδάτειος Βιβλιοθήκη», Παράρτημα ΙΕ΄ τόμου, Κωνσταντινούπολις 1884, σ. 169), ζ) το 1884 σε συνεδρία Δημογεροντίας και Εφορείας Σχολείων Πλωμαρίου, «συμφωνήθηκε να διδάξει επί ένα σχολικό έτος από την 1-9-1884 και έπειτα και να διευθύνει τη σχολή» (Μουτζούρης σ. 83), και η) το διάστημα 1896-98, το μικρότερο από τα 9 παιδιά του, η Άρτεμις Μουχτούρη, ήταν διευθύντρια του Παρθεναγωγείου της κωμόπολης Αγίας Παρασκευής («Κώδηξ Ελληνικής Σχολής Αγίας Παρασκευής», 2006, σ. 113, 132) και τα έτη 1902-1907 δασκάλα στο Παρθεναγωγείο Πλωμαρίου (Λυκιαρδοπούλου Σταυρούλα, «Η εκπαίδευση στη Λέσβο 1800-1912», σ. 208).
Αριστείδης Κυριαζής
Πηγή: www.emprosnet.gr
